Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!

Την προηγούμενη εβδομάδα, με το άρθρο μου «Πειραιάς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2021... Η μεγάλη ευκαιρία!» θέλησα να μοιραστώ μαζί σας βασικά στοιχεία του οράματός μας για την ανάπτυξη του Πειραιά τα επόμενα χρόνια.

Του Σαράντου Ευσταθόπουλου

Όπως τόνισα στο άρθρο αυτό, η Πολιτιστική Πρωτεύουσα δεν είναι απλά μια σειρά καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, αλλά μια μακρόχρονη διαδικασία ανάπτυξης, η οποία εκτείνεται πολύ πέρα από το πολιτιστικό επίπεδο, στο κοινωνικό επίπεδο και στο επίπεδο της οικονομίας. Επίσης, τόνισα και δεσμεύτηκα ότι η Πολιτιστική Πρωτεύουσα θα πραγματοποιηθεί μέσα από ανοιχτές διαδικασίες συμμετοχής των Πειραιωτών.

Συνεπής σε αυτή τη δέσμευση, επανέρχομαι σήμερα στο θέμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας με σκοπό να εξηγήσω συνοπτικά τη διαδικασία επιλογής της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, τη διαδικασία δηλαδή που καλείται να ακολουθήσει ο Πειραιάς προκειμενου να διεκδικήσει και να κερδίσει τον τίτλο. Άλλωστε, βασική επιδιώξή μας είναι οι πολίτες και οι κάτοικοι του Πειραιά να έχουν πλήρη και σαφή ενημέρωση γύρω από την Πολιτιστική Πρωτεύουσα.

Όπως είπα και στο προηγούμενο άρθρο μου, η Ελλάδα έχει φιλοξενήσει τρεις φορές τη διοργάνωση, το 1985 στην Αθήνα, το 1997 στη Θεσσαλονίκη και το 2006 στην Πάτρα.

Τα κράτη – μέλη της ΕΕ φιλοξενούν διαδοχικά τη διοργάνωση (δύο κράτη – μέλη κάθε χρόνο), το οποίο σημαίνει ότι περνούν περίπου 14 με 15 χρόνια, για να δοθεί η ευκαιρία σε μία χώρα να φιλοξενήσει ξανά τη διοργάνωση.  Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, τα κράτη – μέλη ήταν αποκλειστικά υπεύθυνα για την επιλογή της πόλης που θα φιλοξενούσε την Πολιτιστική Πρωτεύουσα.

Η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη και η Πάτρα επιλέχθηκαν με αυτή τη διαδικασία. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η διαδικασία επιλογής διαφοροποιήθηκε σημαντικά. Η κυριότερη αλλαγή έχει να κάνει με το γεγονός ότι πλέον, η πόλη που θα φιλοξενήσει την Πολιτιστική Πρωτεύουσα επιλέγεται από διευρωπαϊκή επιτροπή ειδικών, στην οποία συμμετέχουν 6 ειδικοί από το κράτος – μέλος που φιλοξενεί τη διοργάνωση και 7 ειδικοί από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η νέα διαδικασία επιλογής ΄προσπαθεί – και μάλλον έχει καταφέρει - να ελαχιστοποιήσει σε μεγάλο βαθμό τη χειραγώγηση από τις εθνικές κυβερνήσεις ή τους πολιτικούς συσχετισμούς δυνάμεων στο εσωτερικό κάθε κράτους – μέλους.Έτσι, το βάρος πέφτει αποκλειστικά στους ώμους των τοπικών αρχών και των τοπικών κοινωνιών. Κάθε πόλη που φιλοξενεί τη διοργάνωση κερδίζει πλέον τον τίτλο «με το σπαθί της», δηλαδή με βάση την επένδυση, τη δουλειά και το όραμα που χτίζεται σε τοπικό καθαρά επίπεδο, μέσα από τη συνεργασία τοπικής αρχής και τοπικής κοινωνίας.

Επιπλέον, η αλλαγή της διαδικασίας επιλογής επιβάλει πλέον τη διεξαγωγή διαγωνισμού σε εθνικό επίπεδο ανάμεσα στις πόλεις που επιθυμούν να φιλοξενήσουν τη διοργάνωση. Ο διαγωνισμός προκηρύσσεται 6 χρόνια πριν από την έναρξη της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, δηλαδή εν προκειμένω για την Ελλάδα το 2015, και κάθε πόλη έχει στη διάθεσή της ένα διάστημα 10 μηνών για να προετοιμάσει και να καταθέσει το φάκελο υποψηφιότητας.  Για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα του 2021, ήδη τρεις ελληνικές πόλεις έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους να διεκδικήσουν τον τίτλο: ο Πειραιάς, η Σύρος και η Τρίπολη.

Στο φάκελο υποψηφιότητας, η πόλη εκθέτει όχι απλώς ένα πρόγραμμα εκδηλώσεων, αλλά ένα στρατηγικό σχέδιο πολιτιστικής ανάπτυξης που κορυφώνεται με τις εκδηλώσεις του 2021. Τα βασικά κριτήρια αξιολόγησης του προγράμματος – φακέλου, τα «κλειδιά» δηλαδή της επιτυχίας είναι τα εξής:

- Η ευρωπαϊκή διάσταση
Ο βαθμός στον οποίο το πρόγραμμα καταφέρνει να αναδείξει την ευρωπαϊκή διάσταση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας είναι μείζονος σημασίας για την επιτυχία του φακέλου.

     Τι σημαίνει, όμως, «ευρωπαϊκή διάσταση» και το κυριότερο, πώς μπορεί να εξαντικειμενικοποιηθεί για τις ανάγκες σύνταξης του φακέλου και διαμόρφωσης του προγράμματος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας;

Η απάντηση δεν είναι απλή και σίγουρα δεν είναι μόνο μία. Η αντικειμενικοποίηση του όρου, η μετάφρασή του δηλαδή σε πραγματικά ζητούμενα, είναι μία από τις δουλειές που πρέπει να κάνουμε. Σαφώς, έχουμε παραδείγματα και ιδέες, αλλά και πολύ μεγάλο περιθώριο να δώσουμε νέες διαστάσεις στον όρο. Έτσι, λοιπόν, η «ευρωπαϊκή διάσταση» σημαίνει σίγουρα ότι οι εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας θα πρέπει να είναι έργα καλλιτεχνών από διάφορες χώρες της Ευρώπης ή προϊόντα συνεργασίας ανάμεσα σε Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες ή προϊόντα διαμονής ξένων καλλιτεχνών στον Πειραιά ή / και έργα και δράσεις που αναδεικνύουν την ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά και σίγουρα έργα και δράσεις που αντανακλούν και αναδεικνύουν τη σύγχρονη πολιτιστική πραγματικότητας της Ευρώπης και την ποικιλομορφίας της.

     «Ευρωπαϊκή διάσταση» σημαίνει επίσης ότι τα έργα και οι δράσεις που θα σχεδιαστούν θα πρέπει να αναδεικνύουν τις αξίες, στις οποίες στηρίζεται η ευρωπαϊκή πολιτιστική πολιτική, αξίες όπως ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, ο διαπολιτισμικός διάλογος, η ίση συμμετοχή των πολιτών στα πολιτισμικά αγαθά κτλ, και τις αρχές και τους στόχους που εξυπηρετούν οι πολιτικές της ΕΕ σε πολιτιστικό επίπεδο, δηλαδή αρχές και στόχους όπως η κινητικότητα των καλλιτεχνών και των πολιτιστικών έργων, η δικτύωση, η καινοτομία.

      Ακόμη «ευρωπαϊκή διάσταση» σημαίνει ότι η στρατηγική που θα ακολουθήσουμε και το πρόγραμμα που θα προτείνουμε θα πρέπει να απαντά στα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη, θα πρέπει να είναι μέρος του προβληματισμού που αναπτύσσεται στις ευρωπαϊκές χώρες, θα πρέπει να προσφέρει ένα όραμα για την Ευρώπη του αύριο και να τοποθετεί τον Πειραιά στο κέντρο αυτής της προβληματικής και αυτού του οράματος. Επίσης, «ευρωπαϊκή διάσταση» σημαίνει ότι το πρόγραμμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας θα πρέπει να προκαλεί το ενδιαφέρον όχι μόνο του ελληνικού κοινού, αλλά του κοινού πολλών διαφορετικών χωρών, ενεργοποιώντας τον πολιτιστικό τουρισμό και άρα, τη συμμετοχή ευρωπαϊκού κοινού στις εκδηλώσεις. Και βέβαια, όπως είπα ήδη, οι παραπάνω ερμηνείες είναι μερικές μόνο από αυτές που μπορεί να λάβει ο όρος «ευρωπαϊκή διάσταση».

-Η συμμετοχή των πολιτών
Η συμμετοχή των πολιτών και η ενεργός εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας στη διαδικασία διαμόρφωσης του προγράμματος και στις εκδηλώσεις της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας είναι το δεύτερο «κλειδί» μιας επιτυχημένης υποψηφιότητας και μιας επιτυχημένης Πολιτιστικής Πρωτεύουσας εν γένει. Και αυτό γιατί, όπως εξήγησα ήδη, η Πολιτιστική Πρωτεύουσα δεν είναι απλά μια σειρά καλλιτεχνικών εκδηλώσεων αλλά μια μακρόχρονη διαδικασία ανάπτυξης της πόλης. Έτσι, λοιπόν, με αυτό το κριτήριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να διασφαλίσει και να αποφύγει το φαινόμενο να γίνεται η Πολιτιστική Πρωτεύουσα αντικείμενο μιας ελίτ καλλιτεχνών, διανοούμενων και ακαδημαϊκών. Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα είναι στη βάση της μια βαθειά λαϊκή διοργάνωση, η οποία φτιάχνεται από όλους και αφορά όλους τους πολίτες, αντανακλά τους προβληματισμούς τους και τα προβλήματά τους, αλλά και τα όνειρα, τα οράματα και την επιθυμία να δημιουργήσουν ένα καλύτερο αύριο.

-Το υψηλό καλλιτεχνικό επίπεδο

     Το πρόγραμμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας πρέπει, ωστόσο, να είναι υψηλού καλλιτεχνικού επιπέδου. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ενώ με το προηγούμενο κριτήριο η Επιτροπή προσπαθεί να διασφαλίσει το λαϊκό χαρακτήρα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, με το αμέσως επόμενο, το παρόν δηλαδή, προσπαθεί να διασφαλίσει και να αποτρέψει το λαϊκισμό και την ευτέλεια.

-Η βιωσιμότητα
Τελευταίο κριτήριο, αλλά σίγουρα όχι ελάσσονος σημασίας, είναι η βιωσιμότητα του προτεινόμενου προγράμματος, δηλαδή η ικανότητα του προγράμματος όχι απλώς να προσφέρει μια πολιτιστική δραστηριότητα για τη δεδομένη χρονική στιγμή, αλλά να διασφαλίσει ότι η πολιτιστική ανάπτυξη που θα πραγματοποιηθεί μέσα από τη διαδικασία προετοιμασίας της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας θα μπορέσει να συνεχιστεί και μετά το πέρας της διοργάνωσης. Αυτός, άλλωστε, είναι ο παράγοντας στον οποίο έχουν αποτύχει μέχρι στιγμής πάρα πολλές πόλεις, αφού κατά βάση σχεδιάζουν με τελικό ορίζοντα τη χρονιά της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.

Τέλος, αφού καταφέρουμε να ανταποκριθούμε στα παραπάνω ζητούμενα θα πρέπει να απαντήσουμε πειστικά και στο ερώτημα «Πώς θα υλοποιήσουμε το πρόγραμμα», δηλαδή πώς θα εξασφαλίσουμε τους απαραίτητους πόρους για την υλοποίησή του.

Νομίζω ότι είναι κατανοητό από την παραπάνω σύντομη ανάλυση ότι η διεκδίκηση του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας είναι μια πολυπαραγοντική εξίσωση και μια διαδικασία απαιτητική και δύσκολη.
Αν στις παραπάνω δυσκολίες προσθέσουμε και τον ανταγωνισμό έναντι των συνυποψηφίων πόλεων, καταλαβαίνουμε ότι το εγχείρημα είναι άκρως απαιτητικό και γεμάτο προκλήσεις. Η μεγαλύτερη, όμως, από αυτές είναι ότι μας δίνει μια δυνατότητα αντίστοιχης έντασης να ονειρευτούμε, να ονειρευτούμε τον Πειραιά ως μία πόλη - πρότυπο για όλη την Ευρώπη. Και το σημαντικότερο, όλοι μαζί μπορούμε να κάνουμε αυτό το όνειρο πραγματικότητα.

Γιατί ο Πειραιάς έχει ακριβώς αυτή τη δύναμη, τη δύναμη να μας ενώνει και ενωμένοι, μπορούμε όχι απλώς να βγούμε νικητές, αλλά να κάνουμε θαύματα.

Διαβάστε επίσης:

Πειραιάς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2021... Η μεγάλη ευκαιρία!