Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!
Στέκουν εκεί επί δεκαετίες ως ιστορικά τεκμήρια μιας άλλης εποχής. Υπέστησαν τη φθορά του χρόνου αν και χάρις στην στέρεη κατασκευή τους δεν μετατράπηκαν ποτέ σε ερείπια. Και τώρα ετοιμάζονται να ζήσουν μια δεύτερη ζωή με ένα σχέδιο ανάπλασης που θα τους δώσει ακριβώς την αρχική τους όψη. Τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, από αυτήν την άποψη, δεν αποτελούν μόνο ένα από τα πιο εμβληματικά τοπόσημα της Αθήνας. Συνιστούν και ένα θαύμα αντοχής στον χρόνο.
Το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων επισκέφτηκε τα Προσφυγικά καταγράφοντας το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της ιστορικής αυτής γωνιάς της Αθήνας.
Ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Ευταξιόπουλος είναι γέννημα θρέμμα των Προσφυγικών. Γεννήθηκε το 1955 στο σπίτι που σήμερα χρησιμοποιεί ως γραφείο και κατοικία. Η γιαγιά του Δημήτρη Ευταξιόπουλου, πρόσφυγας από τον Πόντο, ήταν μία από τους τυχερούς που κληρώθηκαν για αγοράσουν το διαμέρισμα από το κράτος με ευνοϊκούς όρους. «Ήταν μια ιδιαίτερη κοινότητα τα χρόνια εκείνα. Κατ’ αρχάς υπήρχε πάρα πολύς κόσμος. Φανταστείτε 228 διαμερίσματα με τέσσερα άτομα το καθένα».
Οι οκτώ πολυκατοικίες κατασκευάστηκαν σε δυο φάσεις, από το 1933 έως το 1936. Οι δυο μπροστινές πολυκατοικίες επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας αποτελούνται από 24 διαμερίσματα, οι υπόλοιπες 6 από 30, ενώ κάθε πολυκατοικία από αυτές τις 6 έχει 5 ανεξάρτητες εισόδους.
Ήταν ένα πολύβουο μελίσσι που συνέχισε να ζει ως τέτοιο μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Αλλά ήταν τότε που η κυβέρνηση της εποχής «ανακοίνωσε εν αιθρία», όπως λέει ο Δημήτρης Ευταξιόπουλος, ότι τα Προσφυγικά θα κατεδαφιστούν για να μετατραπεί το οικόπεδο των σχεδόν 14,5 στρεμμάτων σε πάρκο αναψυχής.
Η ανακοίνωση εκείνη είχε δυο επιπτώσεις. Η μία ήταν να κινητοποιηθούν οι κάτοικοι που δεν μπορούσαν να φανταστούν τη ζωή τους μακριά από τα Προσφυγικά. Η άλλη όμως ήταν ο μαρασμός. Οι ιδιοκτήτες που αρνούνταν πεισματικά ως το τέλος να πουλήσουν ήταν 51.
Στο μεταξύ όμως οι πολυκατοικίες είχε αρχίσει να κυριαρχεί η εικόνα της εγκατάλειψης ή τουλάχιστον μιας διαφορετικής ζωής αφού ήδη από τις αρχές του 2000 τα σπίτια που είχε αποκτήσει το κράτος άρχισαν να καταλαμβάνονται αρχικά από αντιεξουσιαστές και στη συνέχεια από πρόσφυγες και μετανάστες.
Αυτό σημαίνει πως η ζωή στα Προσφυγικά έχει το δικό της σύστημα κανόνων. Το αντιλαμβάνεται κανείς από την πρώτη στιγμή που θα περιπλανηθεί στους χώρους. Το πιθανότερο είναι πως θα τον πλησιάσει κάποιος εκπρόσωπος της «Συνέλευσης Κατειλημμένων Προσφυγικών» για να πληροφορηθεί τον λόγο της επίσκεψής του. Η Συνέλευση Κατειλημμένων Προσφυγικών, ή ΣΥΚΑΠΡΟ όπως είναι γνωστή στην κοινότητα των Προσφυγικών, είναι το αποτέλεσμα της «αυτοοργάνωσης» των καταληψιών.
Με τα δικά τους λόγια, «η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ σε συνεργασία με θεσμικούς φορείς και κρατικούς μηχανισμούς έχει αποφασίσει να προχωρήσει σε παρέμβαση ανάπλασης της γειτονιάς μας, απειλώντας ευθέως την παραμονή των κατοίκων-καταληψιών, που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της γειτονιάς».
Σύμφωνα με το σχέδιο της Ανάπλαση Αθήνας ΑΕ, τα διαμερίσματα θα διατεθούν για κοινωνική κατοικία, (δικαιούχους επιδότησης ενοικίου, πρόσφυγες, φοιτητές αριστούχους, διδακτορικούς κτλ), για τους συνοδούς των ασθενών του Αγίου Σάββα και για χώρους μουσείου της Μικρασιατικής μνήμης.
«Προβλέπεται η καταγραφή όλων όσοι διαμένουν χωρίς τίτλους και η ένταξή τους σε ένα πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας. Η προϋπόθεση είναι να καλύπτουν τα απαιτούμενα κριτήρια» επισημαίνει ο διευθύνων σύμβουλος της Ανάπλαση Νίκος Μπελαβίλας.
Το έργο δεν θα ολοκληρωθεί παρά σε μία τριετία. «Επιχειρησιακά δεν είναι καθόλου απλό. Δεν έχει ξαναγίνει στο παρελθόν, αλλά πιστεύω ότι θα τα καταφέρουμε» σημειώνει ο ίδιος.
Τα πρώτα χρόνια της κοινότητας
Τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, ως ένα από τα πιο εμβληματικά τοπόσημα της Αθήνας, συνιστούν και ένα θαύμα αντοχής στον χρόνο.
Θα αρκούσε ίσως ένα και μόνο στοιχείο για να εξηγήσει αυτήν την αντοχή των Προσγυγικών. Στις τέσσερις ώρες που, στο πλαίσιο του αρχιτεκτονικού θεσμού Open House, άνοιξε το σπίτι του στα Προσφυγικά ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Ευταξιόπουλος, πέρασαν το κατώφλι του περισσότεροι από 450 Αθηναίοι, ενώ η δυνατή βροχή της προηγούμενης ημέρας δεν εμπόδισε άλλους 250 να του χτυπήσουν το κουδούνι. «Κάθονταν στην ουρά υπομονετικά» λέει καθώς μας υποδέχεται. «Είχαν πραγματική περιέργεια».
Ο ίδιος είναι γέννημα θρέμμα των Προσφυγικών. Γεννήθηκε το 1955 στο σπίτι που σήμερα χρησιμοποιεί ως γραφείο και κατοικία και αν εξαιρέσει κανείς τα χρόνια των σπουδών του στη Θεσσαλονίκη και λίγα από τα χρόνια της εφηβείας του όπου η τετραμελής οικογένειά του μετακόμισε σε ένα μεγαλύτερο σπίτι λίγες δεκάδες μέτρα πιο μακριά, από τα Προσφυγικά δεν έφυγε ποτέ. «Ήταν λίγο δύσκολο να χωρέσουμε στα 55 τετραγωνικά μέτρα που ήταν κάθε διαμέρισμα» εξηγεί.
Τα Προσφυγικά αποτελούνται από 228 τέτοια διαμερίσματα. Οι οκτώ πολυκατοικίες κατασκευάστηκαν σε δυο φάσεις, από το 1933 έως το 1936. Οι πρώτες τέσσερις πολυκατοικίες φέρουν την υπογραφή του πολιτικού μηχανικού Δημήτρη Κυριακού και βαφτίστηκαν με τα πρώτα τέσσερα γράμματα της αλφαβήτου: Α, Β, Γ, Δ.
Την κατασκευή των υπόλοιπων τεσσάρων (Ε,Ζ,Η,Θ) ανέλαβε ο αρχιτέκτων μηχανικός Κίμων Λάσκαρης. Οι δυο μπροστινές πολυκατοικίες επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας αποτελούνται από 24 διαμερίσματα, οι υπόλοιπες 6 από 30, ενώ κάθε πολυκατοικία από αυτές τις 6 έχει 5 ανεξάρτητες εισόδους.
Η γιαγιά του Δημήτρη Ευταξιόπουλου, πρόσφυγας από τον Πόντο, ήταν μία από τους τυχερούς που κληρώθηκαν για αγοράσουν το διαμέρισμα από το κράτος με ευνοϊκούς όρους. «Ήταν μια ιδιαίτερη κοινότητα τα χρόνια εκείνα. Κατ’ αρχάς υπήρχε πάρα πολύς κόσμος. Φανταστείτε 228 διαμερίσματα με τέσσερα άτομα το καθένα. Οι εικόνες που έχω από τα παιδικά μου χρόνια είναι συχνές επισκέψεις από σπίτι σε σπίτι, ανταλλαγές φαγητών, πολύ παιχνίδι στους χωματόδρομους, αυτοσχέδια πατίνια».
Μια ανακοίνωση «εν αιθρία»
Ήταν ένα πολύβουο μελίσσι που συνέχισε να ζει ως τέτοιο μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Αλλά ήταν τότε που η κυβέρνηση της εποχής «ανακοίνωσε εν αιθρία», όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δημήτρης Ευταξιόπουλος, ότι τα Προσφυγικά θα κατεδαφιστούν για να μετατραπεί το οικόπεδο των σχεδόν 14,5 στρεμμάτων σε πάρκο αναψυχής.
Η ανακοίνωση εκείνη είχε δυο επιπτώσεις. Η μία ήταν να κινητοποιηθούν οι κάτοικοι που δεν μπορούσαν να φανταστούν τη ζωή τους μακριά από τα Προσφυγικά. Η άλλη όμως ήταν ο μαρασμός. «Στην πρώτη συνέλευση μαζευτήκαμε χίλια άτομα» θυμάται ο ίδιος. Δεν πέρασαν παρά λίγες ημέρες για να επισκεφθούν τους ιδιοκτήτες οι υπάλληλοι της Κτηματικής Εταιρίας του Δημοσίου και άλλες λίγες για να παραλάβουν μια επιστολή με την οποία καλούνταν να πουλήσουν τα σπίτια τους αν ήθελαν να αποφύγουν την αναγκαστική απαλλοτρίωση στην τιμή της αντικειμενικής αξίας.
«Η πρώτη τιμή ήταν 25.000 ευρώ. Δεν πούλησε κανένας. Τελικά έφτασαν στις 50.000 όταν η τρέχουσα τιμή της περιοχής ήταν 75.000 για διαμερίσματα αυτών των τετραγωνικών» συνεχίζει ο κ. Ευταξιόπουλος. Μέσα σε μια τριετία είχαν πειστεί να πουλήσουν τα σπίτια τους 137 ιδιοκτήτες. Παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, η Κτηματική Εταιρία του Δημοσίου παίρνει άλλες σαράντα ιδιοκτησίες με τη διαδικασία της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης. Οι τέσσερις πρώτες πολυκατοικίες ανήκαν πια ολοκληρωτικά στο Δημόσιο. Δικά του ήταν συνολικά τα 177 από τα 228 διαμερίσματα.
«Η μάχη των 51»
Οι ιδιοκτήτες που αρνούνταν πεισματικά ως το τέλος να πουλήσουν ήταν 51. «Αρχίσαμε μια μάχη για να μην προχωρήσει η κατεδάφιση. Ευτυχώς είχαμε στο πλευρό μας ένα τεράστιο κύμα συμπαράστασης από τα μέσα ενημέρωσης. Καταφέραμε να πείσουμε ότι το κράτος ήθελε να τα Προσφυγικά χωρίς να έχει όμως κανένα σαφές σχέδιο. Έλεγαν πάρκο αναψυχής. Αλλά πώς θα ήταν αυτό το πάρκο αναψυχής; Κανένας δεν ήξερε. Για μας ήταν φανερό πως θα γκρεμίζονταν τα Προσφυγικά για να ξεφυτρώσουν κάποια στιγμή άλλα κτίρια», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Ευταξιόπουλος.
Η μάχη δεν δόθηκε μόνο επικοινωνιακά, δόθηκε και στα δικαστήρια. Για να κερδηθεί τελικά χάρις, μεταξύ άλλων, σε δυο αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, αλλά και στην απόφαση του ίδιου του κράτους, υπό την πίεση των δικαστικών αποφάσεων, να χαρακτηρίσει το 2009 μνημεία και τις υπόλοιπες έξι από τις οκτώ πολυκατοικίες – οι δυο πρώτες είχαν χαρακτηριστεί μνημεία το 2003.
Στο μεταξύ όμως στις πολυκατοικίες είχε αρχίσει να κυριαρχεί η εικόνα της εγκατάλειψης ή τουλάχιστον μιας διαφορετικής ζωής, αφού ήδη από τις αρχές του 2000 τα σπίτια που είχε αποκτήσει το κράτος άρχισαν να καταλαμβάνονται αρχικά από αντιεξουσιαστές και στη συνέχεια από πρόσφυγες και μετανάστες.
Τα Προσφυγικά απέκτησαν μια άλλου είδους πολυμορφία. Αυτή η διαφορετική ζωή δεν ήταν εύκολη στην αρχή. «Μπορούσες να δεις εδώ τους πάντες» λέει ο Δημήτρης Ευταξιόπουλος για να προσθέσει πως τα τελευταία πέντε έξι χρόνια αυτοί οι απρόσκλητοι κάτοικοι «έχουν αυτοοργανωθεί» – κανένας δεν μπορεί πια να μπει αυθαίρετα σε κάποιο διαμέρισμα.
Τι είναι η ΣΥΚΑΠΡΟ;
Αυτό σημαίνει πως η ζωή στα Προσφυγικά έχει το δικό της σύστημα κανόνων. Το αντιλαμβάνεται κανείς από την πρώτη στιγμή που θα περιπλανηθεί στους χώρους. Το πιθανότερο είναι πως θα τον πλησιάσει κάποιος εκπρόσωπος της «Συνέλευσης Κατειλημμένων Προσφυγικών» για να πληροφορηθεί τον λόγο της επίσκεψής του. Η Συνέλευση Κατειλημμένων Προσφυγικών, ή ΣΥΚΑΠΡΟ όπως είναι γνωστή στην κοινότητα των Προσφυγικών, είναι το αποτέλεσμα της «αυτοοργάνωσης» των καταληψιών.
«Η δεκαετής δράση τους», γράφουν οι ίδιοι σε κείμενο που αναρτήθηκε σε ιστοσελίδα του αντιεξουσιαστικού χώρου την 1η Απριλίου, «έδωσε ζωή και αυτοοργάνωσε την γειτονιά κάνοντας την σήμερα την μεγαλύτερη εδαφικά και αριθμητικά κατάληψη-κοινότητα στον ελλαδικό χώρο με 400-500 σταθερούς κατοίκους και αυτοοργανωμένες δομές (χώρο συνελεύσεων, συλλογική κουζίνα, συλ. σκίπινκ, συλ. φούρνους, συλ. Internet, παιδικό στέκι), με παρουσία σε κοινωνικούς-ταξικούς και διεθνιστικούς αγώνες».
Η τελευταία συλλογική δράση της Συνέλευσης είναι η «ανάπλαση» ενός παλιού περιπτέρου που βρίσκεται δίπλα στην πρώτη πολυκατοικία επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Τα μέλη της οργάνωσης άδειασαν τον χώρο από εκείνους που έμεναν μέσα για να το μετατρέψουν σε στέκι. Η τελευταία αυτή συλλογική δράση μοιάζει να είναι και η τελευταία τους προσπάθεια να καταστήσουν σαφή την παρουσία της απέναντι σε αυτό που γι’ αυτούς είναι το τελευταίο κόκκινο πανί: το σχέδιο ανάπλασης των Προσφυγικών.
Με τα δικά τους λόγια, και αφού μετρούν «τρία διαφορετικά κύματα διαφόρων μορφών καταστολής με ταυτόχρονες απώλειες ή διαρροές από την γειτονιά (2012, 2015 & 2018)» και «μια πολύμηνη πολιορκία και αποτυχημένη απόπειρα εισβολής στις 31/10 & 1/11/2016», «η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ σε συνεργασία με θεσμικούς φορείς και κρατικούς μηχανισμούς έχει αποφασίσει να προχωρήσει σε παρέμβαση ανάπλασης της γειτονιάς μας, απειλώντας ευθέως την παραμονή των κατοίκων-καταληψιών, που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της γειτονιάς (οικογένειες, άποροι, μετανάστες, πολ. πρόσφυγες κ οργανώσεις, ντόπιοι αγωνιστές κα)».
Το σχέδιο ανάπλασης και τα σημάδια των Δεκεμβριανών
Πότε όμως έγινε το πρώτο βήμα για να αποκτήσουν και πάλι τα Προσφυγικά τον χαρακτήρα της κοινωνικής κατοικίας που είχαν; Ήταν το 2011 όταν η Κτηματική Εταιρία του Δημοσίου παρέδωσε τα διαμερίσματα στο νεοσυσταθέν τότε ΤΑΙΠΕΔ προς αξιοποίηση. Το ταμείο τα κράτησε κάποια χρόνια για να τα παραδώσει στη συνέχεια στην Περιφέρεια Αττικής ώστε να προχωρήσει αυτή η τελευταία στην ανακαίνισή τους. Την ίδια περίοδο, και με πρωτοβουλία του υπουργού Επικρατείας Αλέκου Φλαμπουράρη, συστάθηκε η εταιρία Ανάπλαση Αθήνας ΑΕ, αντικείμενο της οποίας ήταν να συντονίσει όλους τους φορείς για να τρέξει το έργο της αποκατάστασης των Προσφυγικών. Στο μεταξύ, τα Ελληνικά Πετρέλαια είχαν χρηματοδοτήσει την αρχιτεκτονική μελέτη της ανάπλασης των Προσφυγικών.
«Τα κτίρια θα γίνουν ακριβώς όπως ήταν» λέει η αρχιτέκτων και μελετήτρια του έργου Δήμητρα Παρασκευά κρατώντας στα χέρια της τα δείγματα από σοβάδες που χρησιμοποίησε για να επιτευχθεί η κατά το δυνατότερο απόδοση το&up
Πηγή: www.newsone.gr
